MATAJIRI HAWALALI; HUANGAIKA KUFANYA KAZI

Wewe ni mtu wa kulala sana? Saa moja usiku upo kitandani, unaamka saa nne asubuhi. Inawezekana ukaendelea kulalamika na kuwanyooshea wengine kidole kwamba ni ‘wachawi’ wanaozuia mafanikio yako, huku wao wakivuna mafanikio.

Hiyo ni moja ya dhana zinazoaminika kukosesha wengi mafanikio. Ingawa siyo watu wote wanaolala sana hawafanikiwi, lakini ukweli unabaki kuwa asilimia kubwa ya watu hao hawafanikiwi, huku wale wanaotumia muda mfupi kulala na kutumia muda mwingi kufanya kazi wakivuna kipato kikubwa na mafanikio maishani. Hufanikiwa kwa sababu tu hutumia muda mwingi kufanya kazi, kuliko kulala. Muda huo hujumuisha muda wao wa ziada kufanya kazi ili kuongeza kipato.

Tafiti za hivi karibuni zinathibitisha kwamba watu masikini wanaendekeza ‘kuvuta shuka’ zaidi ya matajiri.

Baadhi ya matajiri wapo radhi walale hata kwa saa nne ili saa zilizobaki wafanye shughuli za maendeleo kwa sababu wanaona muda walionao hautoshi kufanya shughuli zao za kuwaongezea kipato.

Maisha mazuri na kila kitu kizuri kinakuwa chako ikiwa utajituma kwa juhudi na maarifa. Watu ambao hata kwenye maeneo yao ya kazi huwavutia mabosi wao kutokana na uchapa kazi wao, hao pia wamo katika njia ya mafanikio.

Profesa wa Uchumi wa Chuo cha Texas, Marekani Daniel Hamermesh anasema kuwa tafiti mbalimbali za hivi karibuni zinaonyesha kwamba watu wenye kipato kikubwa hulala saa chache kuliko wa kipato kidogo.

“Dhana hiyo hutokana kujituma na kufanya kwao kazi kwa bidii kwa hiyo mtu anaona bora ajitolee kufanya kazi saa nyingi kuliko kulala, ili awaze kupata mshahara mkubwa kutokana na saa ya ziada anayofanya kazi.”

Hamermesh anasema kuwa kujituma huko pia kunaambatana na marupurupu ambayo kampuni hutoa kwa wafanyakazi wanaojituma kwa manufaa ya kampuni husika.

“Mbali na kampuni kuwalipa vizuri wafanyakazi kama hao kutokana na muda mwingi wanaotumia kuzalisha kwa ajili ya kampuni. Mabadiliko ya mfumo wa utendaji katika kampuni huwasukuma wafanyakazi kufanya kazi zaidi,”anasema na kuongeza:

“Tofauti na ilivyokuwa kwa siku za nyuma ambapo baadhi ya kazi zilikuwa zikifanywa na mtu zaidi ya mmoja, sasa mambo yamebadilika. Karne hii mtu analazimika kufanya kazi zilizokuwa zinafanywa na zaidi ya mtu mmoja.”

Hamermesh ambaye pia ni Profesa wa Chuo Kikuu cha Royal Holloway huko London Uingereza, anasema kutokana na mabadiliko hayo, mtu hulazimika kutumia muda mwingi kuhakikisha anatimizia wajibu wake kwa wakati.

Mtaalamu wa uwekezaji katika benki nchini Marekani, David Solomon anasema: “Hayo yote ni matokeo ya mabadiliko ya teknolojia, ambayo inatambua kwamba mfanyakazi anatakiwa kuwepo au kupatikana wakati wowote (saa 24), kwa ajili ya shughuli za kikazi. Hakuna mipaka wala kupumzika. Ni kukimbizana na matukio, ili kuhakikisha hatuachwi nyuma katika kila jambo linatokea duniani.” Anatolea mfano wa miaka 30 iliyopita akisema kuwa, kipindi hicho wajiriwa waliokuwa wakifanya kazi saa chache ndiyo walikuwa wakilipwa mshahara mnono.

“Lakini sasa wanaofanya kazi saa chache ndiyo wanalipwa kidogo na wanaofanya kazi saa nyingi wanalipwa mara mbili au zaidi ya wale wanaofanya kazi saa chache. Kufanya kazi kwako kwa bidii ndiyo kufikia malengo ya kampuni na ya kwao ambayo ni chachu ya kupata kipato kizuri,”anasema Solomon.

Kwa nini mishahara mikubwa?

Solomon anabainisha kuwa kampuni zinalazimika kulipa wafanyakazi mishahara mikubwa kwa sababu mfumo wa kufanya kazi umebadilika.

Anasema kuwa wafanyakazi wanafanya kazi kwa saa nyingi, tofauti na ilivyokuwa siku za nyuma, hivyo ndivyo mfumo huo unavyondelea kuwa.

Wataalumu hao wanasema, mshahara mkubwa ni hongo ambayo kampuni hutumia kwa ajili ya kuwashawishi wafanyakazi wajitume na kuendelea kutumikia kampuni yao.

Mtaalamu wa Utafiti na Uchumi wa Chuo Kikuu cha Ohio Marekani, Jay Zagorsky anabainisha kwamba, ikiwa kampuni imeingia gharama nyingi ya kutoa mafunzo wa wajiriwa wake, itajitahidi kwa namna yoyote kuhakikisha watu hao wanaitumikia kampuni ipasavyo.

“Kampuni haitataka kuwapoteza wafanyakazi wao wenye kujituma, wanakwenda kufanya kazi sehemu nyingine kwa sababu wanaamini mafunzo waliyotoa kwao yalilenga kuongeza ufanisi na weledi katika utendaji kazi,”anasema.

Mtaalamu huyo, anasema kuwa mara nyingi mtu yeyote anapohitimua cheti, stashahada au shahada na kupata ajira, inakuwa vigumu kujiendeleza kimasomo.

“Mtu akiwa kazini jukumu hilo linamwangukia mwajiri tena kama akiona mwajiriwa ana uwezo, anajituma na kuchapakazi, hapo mwajiri atalazimika kugharamia mafunzo yake kwa sababu anafahamu akiongeza ujuzi, kampuni pia itanufaika,”anasema Zagorsky na kuongeza:

“Lakini pia waajiri huangalia jinsi ambayo washindani wao wanawalipa mishahara wafanyakazi wao. Kama wanalipa mshahara mdogo watahakikisha wanalipa wafanyakazi wao mshahara mkubwa ili wasishawishike kuhama kampuni.”

Anabainisha kuwa kwa jinsi mambo yalivyo, hasa kutokana na kukua kwa sayansi na teknolojia, kuna hatihati kwamba waajiriwa wengi watalazimika kufanya kazi saa nyingi tofauti na ilivyo sasa.

“Mabadiliko hayo yatakwenda sambamba na ongezeko la kazi kwa waajiriwa kwani teknolojia imebadili mambo mengi, mfano sasa kazi,”anasema.

Madhara ya kulala saa chache

Hata hivyo, wataalamu wa masuala ya afya wanabainisha kwamba

kulala saa chache kunaweza kumsababishia mtu madhara ya kiafya .

Dk. Syriacus Buguzi kutoka Hospitali ya Mwananyamala, wilayani Kinondoni, Mkoa wa Dar es Salaam anasema kuwa kutolala kwa muda wa kutosha kama inavyopendekezwa kitaalamu kuna madhara mengi kwa afya ya binadamu.

Anasema kuwa matatizo hayo yanaweza kuwa ya muda mrefu au mfupi na kushauri kwamba watu, hasa wafanyakazi kuwa makini na ratiba zao za kila siku, ili kuepuka madhara yanayoweza kujitokeza na kuathiri mipango au shughuli za mhusika.

“Zipo dalili nyingi za mtu ambaye hakupata usingizi wa kutosha. Kukosa umakini kwa anachokifanya, kutomaliza kazi aliyonayo na kutokuwa na ufanisi. Hii hutokea kwa watu ambao hawakulala vya kutosha kwa muda mrefu,” anasema Dk Buguzi na kuongeza: “Kwa watu wanaokosa usingizi kwa muda mrefu kama mwaka au miaka kadhaa, wapo katika hatari ya kupata athari kubwa zaidi. Hali hiyo huchangia msongo wa mawazo, ambao huathiri kinga za mwili.”

“Baada ya muda mtu huyo huugua hovyo. Kinga zake zinakuwa dhaifu zisizoweza kushambulia vijidudu vyovyote vya magonjwa,” anaeleza na kufafanua kuwa suala la msingi ni kuchunga majukumu yasiingilie ratiba nyingine hasa ya kulala.

Profesa Hamermesh anasema tafiti mbalimbali za hivi karibuni zinaonyesha kwamba mbali na madhara ya kiafya, kutumia muda mwingi kazini husababisha uhusiano mbaya kwa ndugu, jamaa na familia kwa jumla.

“Licha ya wajiriwa kama hao kulipwa fedha nyingi na kuwafanya waingize kipato kikubwa, lakini kutopata muda wa kutosha kwa ajili ya familia zao ni tatizo pia…fedha hizo zitagharamia mahitaji yote, lakini haziwezi kukunua upendo kutoka kwa ndugu, jamaa na familia yake aliyopoteza kwa sababu ya kutumia muda mwingi kazini kuliko nyumbani,”anasema.